Sağlık İçin
Süt İçin
Süt ve süt grubu besinler başta çeşitli
memeli hayvanlardan (inek, koyun, keçi, manda) sağlanan süt ile yoğurt, peynir,
kefir, dondurma vb. sütlü tatlılar ve süttozu gibi sütten yapılan ürünlerdir.
Süt ve ürünleri yüksek kalitede protein, kalsiyum, fosfor, çinko, B1(tiamin),
B2 (riboflavin), B6, B12 ve niasin olmak üzere birçok besin ögesi için önemli
kaynaktır. A, D, E ve K vitaminleri süt yağında bulunur. Süt yağına sarımsı rengi
veren içerisindeki karotenoidler ve floresan rengini veren riboflavindir. Süt
yağı azaldıkça yağda çözünen vitamin içeriği de azalır. Zenginleştirilmemiş
sütte D vitamin çok düşük düzeydedir. Başta çocuklar ve gençler, doğurganlık
çağındaki kadınlar ve yaşlılar olmak üzere tüm yaş grubundaki bireylerin süt ve
ürünlerini hergün tüketmesi gerekmektedir.
Süt ve ürünleri grubunda yer alan
yiyecekler, kalsiyumundan zengin olmaları nedeniyle özellikle çocuk ve adolesanlarda
kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişmesi, yetişkinlerde ise kalp damar hastalıkları,
inme, yüksek tansiyon, Tip II diyabet, osteoporoz, kolon kanserinden korunmada
ve vücut ağırlığının yönetiminde önemlidir. Süt ve ürünlerinin yanı sıra
balıklar (özellikle kılçığı ile beraber yenilenler), koyu yeşil yapraklı
sebzeler, tam tahıl ürünleri, pekmez, zenginleştirilmiş bazı yiyecekler, badem
ve kuru baklagiller de belirli bir miktar kalsiyum içerir, ancak bunlardan
sağlanan kalsiyumun vücutta kullanımı süte göre daha sınırlıdır.
Süt ve süt ürünleri doymuş yağ asitleri
ve kolesterol içerir. Yağ ve kolesterol alımının diyette sınırlandırılması
gereken kişilerin; yağ miktarı azaltılmış veya yağsız süt, yoğurt ve peynirleri
tercih etmeleri gerekir. Yağsız veya az yağlı süt ve ürünlerinin tercih
edilmesi, tam süt ve ürünlerindeki aynı besin ögelerini sağlar, daha az doymuş
yağ asitleri içerir, bu nedenle de daha az enerji sağlar. Süt ürünlerinden
peynirin tuz içeriği yüksek olduğundan tuz tüketiminin azaltılması amacıyla az
tuzlu veya tuzsuz peynirlerin tüketimi tercih edilmelidir.
Bazı bireyler, alerji, süt şekeri olan laktoza
karşı duyarlılık (laktoz intoleransı) nedeniyle veya yanlış inançlarından
dolayı süt tüketmezler. Laktoz duyarlılığı olan bireyler için, düşük laktoz
içeren süt veya laktozsuz süt ürünleri bulunmaktadır. Alerji veya duyarlılık
durumunda hekim ve diyetisyen ile görüşülmelidir.
İlkokul öğrencilerinin (ana sınıfı dâhil
olmak üzere), yeterli ve dengeli beslenmelerine katkıda bulunarak sağlıklı
büyüme ve gelişmelerini sağlamak ve süt içme alışkanlığını kazandırmak amacıyla
Okul Sütü Programı ülkemizde 2011–2012 eğitim öğretim yılında başlamış olup
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Bakanlığımız
ortak çalışmalarıyla sürdürülmektedir.
Türkiye Beslenme Rehberine (2015) göre
her gün yetişkin bireylerin 3 porsiyon, çocukların, adölesan dönemi gençlerin,
gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 24 porsiyon süt ve
ürünlerini tüketmeleri gerekir. Bir orta boy kupa süt (240 mL) veya yoğurt
200240 mL ya da iki kibrit kutusu büyüklüğünde (ortalama 4060 gr) peynir birer
porsiyondur. Çiğ süt ve pastörize edilmemiş sütlerden yapılan peynir ve benzeri
besinler Brusellozis hastalığına neden olacağından sokakta satılan kaynağı bilinmeyen
sütler tüketilmemeli, pastörize veya UHT (uzun ömürlü) süt tercih edilmelidir. Türkiye
Beslenme Sağlık Araştırmasına (TBSA2010) göre çocuk ve adolesanların (18 yaş
altı) % 74’ü, yetişkinlerin (18 yaş ve üzeri) %75 ‘i süt-yoğurt-peynir grubu
besinleri önerilenin altında tüketmektedir. Süt-yoğurt-peynir grubu besinleri
önerilenin altında tüketenlerin yıllık süt tüketim miktarı 6,2 L, aynı besin
grubunu önerilen düzeyde tüketenlerin yıllık süt tüketim miktarı 34 L dir. Süt-yoğurt-peynir
grubu besinler içinde en az tüketilen besin süt olup peynir ve yoğurt süte göre
daha fazla tüketilmekte veya tercih edilmektedir.