MS, Bir Son Değil!
Multipl Skleroz ( MS
) vücutta bağışıklık sisteminin kendisine ait dokuyu yanlışlıkla yabancı madde
olarak algılaması sonucu meydana gelen otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık
sistemi beyindeki miyeline ve omuriliğe saldırır. Miyelin zarar gördüğünde
sinir sistemine iletilen mesajlar daha yavaş veya çarpık şekilde iletilir ya da
hiç iletilmez ve MS belirtileri ortaya çıkar.
Skleroz sözcüğü,
Yunanca’da sert anlamına gelen ‘skleroz’ sözcüğünden türetilmiştir. Multipl
skleroz’da, zarar gören sinirlerin çevresinde “lekeler” “lezyonlar” veya
“izler” gelişir. ‘Multipl’ sözcüğü, merkezi sinir sisteminde miyelinin zarar
görmüş olabileceği farklı bölgeler için kullanılmaktadır. Lezyonlar, yapılan taramalarda
ortaya çıkar; ancak çok sayıda lezyon veya iz bulunması, her zaman MS’in
şiddetli olduğunu göstermez. MS, karmaşık bir hastalıktır.
İnsanlarda bu
hastalığın ortaya çıkış nedeni henüz tam olarak bilinmese de araştırmalar MS’in
nedeninin genetik faktörlerle çevre faktörlerinin birleşimi olduğunu ileri
sürmektedir.
Multipl Skleroz ( MS
) hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir.
Genetik
faktörler:
MS doğrudan kalıtımla geçmez.
Çevre
faktörleri:
Bu hastalığa
İngiltere’de (Birleşik Krallığın geri kalanına oranla İskoçya’da daha sık
görülmektedir), Kuzey Amerika’da ve İskandinavya’da daha sık, ancak Malezya
veya Ekvador’da daha seyrek rastlanmasının nedenleri tamamen netleşmemiştir;
ancak çevreyle ilgili (örneğin bir virüs) bir şey MS’i tetikliyor olabilir.
MS hastalarının büyük
çoğunluğuna, 20 ile 40 yaş arasında tanı konmaktadır. Ayrıca bu hastalığa, erkeklere
oranla kadınlarda iki katı daha fazla rastlanmaktadır.
Klinik
Özellikleri:
Genel
özellikleri;
·
Bulaşıcı olmayan,
·
Ancak tam olarak iyileştirilemeyen,
·
Yaşamı tehdit etmeyen,
·
Belirtileri, bulguları ve klinik seyri
kişiden kişiye farklılık gösteren
·
Ataklarla Seyreden
· Bazı belirtilerin daha da kötüye gitmesine
veya eski belirtilerin yeniden ortaya çıkmasına neden olan bazı tetikleyicileri
( ısı ve aşırı güç harcama sık görülen tetikleyiciler) olduğu fark edilebilen
bir hastalıktır.
Belirtiler:
·
Ellerle ayaklarda uyuşma veya karıncalanma
gibi duyumsal (dokunma) sorunlar
· Bulanık veya çift görme ya da görme sinirlerindeki
iltihaplanma (optik nevrit) sonucu bir gözde ortaya çıkan geçici görme kaybı
gibi gözle ilgili sorunlar
·
Yorgunluk (fiziksel veya zihinsel faaliyeti
zorlaştıran ağır bir yorgunluk hissi)
·
Baş dönmesi
·
Ağrı
·
Kas gücü ve el becerisinin kaybı
·
Yürüme, denge ve koordinasyonla ilgili
sorunlar
·
Kaslarda gerginlik ve spazmlar
·
Mesane veya bağırsak sorunları
·
Bilişsel sorunlar (isimleri unutma gibi,
hafıza veya düşünmeyle ilgili sorunlar)
·
Cinsel sorunlar
MS
Tanısı :
Nörolojik muayene, Manyetik Rezonans
Görüntüleme (MRI) , Elektroansefalogram (EEG) ve daha nadiren bel ponksiyonu
ile hasarın bulguları tespit edilir.
Tedavi:
Halen MS için kesin bir tedavi yoktur. Fakat
hastaların bağımsız, rahat ve üretken olmalarını sağlamak için çok şey
yapılabilir.
1.
Genel vücut sağlığını korumak:
· Günlük aktivitelerini sürdürmeleri,
hastalarının düzenli ve hafif egzersiz yapmaları: Egzersiz programları ve
kasların çalıştırılması hastaların akut atak döneminin izlerini silmesine ve
kas spazmlarının giderilmesine yardımcı olur. Uzun vadede kaslarınızın zarar
görmesini veya vücudunuzda duruş sorunları ortaya çıkmasını engellemeye
yardımcı olur.
·
Kendilerini iyi hissetmek ve dirençlerini
korumak için yeterince dinlenmeleri,
· Dengeli ve sağlıklı bir beslenme: Besin
değeri yüksek, yağ oranı düşük gıda seçiminin, bol miktarda meyve ve sebzenin
MS hastalarına iyi geldiğine inanılmaktadır.
·
Doymuş yağ alımını (et ve süt ürünlerinden)
mümkün olan en alt düzeyde tutulması
·
Enfeksiyonların, özellikle solunum veya idrar
yolları enfeksiyonlarının anında tedavi edilmesi son derece önemlidir.
2.
İlaç Tedavisi:
Multipl Skleroz adı
verilen tablonun çeşitli tipleri bulunduğu, herkesin Multipl Skleroz'u kendine
özgü olduğu için bu ilaçların etkisi kişiden kişiye değişebilir. Bu ilaçlar
bugün için MS'te kesin çözüm olmamakla birlikte, bir grup hastada olumlu
sonuçlar alınmaktadır. İlaçların seçimi de yarar ve yan etkilerin değerlendirilmesi
de sorumlu hekim tarafından yapılmalıdır.
Multipl Skleroz
tedavisindeki ikinci hedef ise bazı şikâyetleri ortadan kaldırmaktır. Örneğin,
kas spazmlarını ve sertliklerini ortadan kaldırmak için kas gevşeticiler, idrar
problemlerini ortadan kaldırmak için mesane işlevlerini düzenleyici ilaçlar,
yorgunluk için amantadin ve benzeri ilaçlar kullanılır.
3.
Diğer tedaviler:
Alternatif tedaviler:
MS hastalarında alternatif tedaviler işe yarayıp yaramadığına kesin bir yanıt
vermek mümkün değildir. Tamamlayıcı tedavilerle ilgili araştırma yapmak zordur
ve kalite araştırmalarıyla ilgili mevcut bilgilerin oranı çok azdır. Bu
tedavilerin çoğu neredeyse zararsızdır; ancak çok büyük vaatlerde bulunan,
bilimsel olarak kanıtlanmış olduğu iddia edilen veya MS’i iyileştirdiği
söylenen tedavi yöntemlerine karşı tedbirli davranmak gerekmektedir. Zaman ve
para kaybına ilaveten potansiyel tehlikeleri bulunabilir. Doğal olan şeyler de
zararlı olabilmektedir. Denemek istediğiniz tedaviyi mutlaka sağlık uzmanınız
ile görüşmeniz önerilir.
Esrar: Esrar kullanan
MS hastalarının çoğu, esrarın gerginlik, spazm ve ağrı gibi MS belirtilerini
azalttığını ifade etmektedirler. Ancak, tüm uyuşturucu maddeler gibi, esrarın
da yan etkileri bulunduğu, kar zarar hesabının dikkatli yapılması gerektiği
unutulmamalıdır.
Hiperbarik Oksijen
Tedavisi (HBO): Bu tedavide, özel bir odada yüksek basınç altında oksijen
teneffüs edilir. Bazı kişiler, bu tedavinin belirtileri iyileştirdiğini ve
hastalığın ilerlemesini yavaşlattığını iddia etmektedirler. Bununla birlikte,
yıllar boyunca yapılan özenli testler sonucunda, bu tedavinin MS hastalarına
faydasıyla ilgili herhangi bir kesin kanıt elde edilememiştir.
4.
Sürekli izleme:
MS'in seyri önceden tahmin edilemez,
gereksinimler ve sakatlıklar değişebilir. Bu nedenle sürekli tıbbi gözetim
esastır.
a. Tıbbi Yardım:
Teşhis imkanları ve MS hastalarının
ihtiyaçlarına uygun çeşitli tedavi merkezleri mevcuttur. Özel cihazlara;
asansörler, yürüteçler, ev işlerinde yardımcı aletler ve tekerlekli
sandalyelere ihtiyaç duyarlar.
b. Psiko Sosyal
Yardım:
Kişisel ve grup terapileri hastalara ve ailelerine depresyon, korku ve MS'in
yol açtığı sınırlamalarla mücadelede yardımcı olur. Grup terapileri ortak
problemlerin tartışılması ve çözümlerin karşılaştırılmasını sağlar, örneğin
kişiler arası problemler, cinsel problemler, iş ya da toplum hayatındaki
zorluklar gibi.
MS’un
başarılı yönetimi için: MS hakkında doğru bilgilere ulaşmak çok önemlidir ve
hastanın kendisi ile ilgili bilinçli kararlar verebilecek konumda olmasını
sağlar. Pratisyen hekim, Nörolog ve konuya spesifik eğitim almış hemşirelerden
bilgi alınabilir.
