4 Şubat Dünya Kanser Günü
“Erken Teşhis hayat kurtarır”
Kanser, neredeyse
bütün organlarda ortaya çıkabilen, anormal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde
çoğalmasıyla karakterize, ortaya çıktığı organın dışındaki diğer organlara
yayılabilen hastalık grubudur. Kanser neoplazm, malign tümör adıyla da
isimlendirilmektedir. Dünya genelinde her 6 ölümden birinin nedeni kanserdir ve
kanser 2018 yılında tahmini olarak 9,6 milyon insanın ölümünden sorumlu
olmuştur. Kanser dünya genelinde en sık ikinci ölüm nedenidir. Her insan, yaşı,
cinsiyeti, mesleği veya yaşadığı yerden bağımsız olarak kanser hastalığına
yakalanabilir. Akciğer kanseri, prostat kanseri, kolorektal kanser, mide
kanseri ve karaciğer kanseri erkeklerde en yaygın görülen kanser türleridir.
Meme kanseri, kolorektal kanser, akciğer kanseri, servikal kanser ve tiroid
kanseri ise kadınlar arasında en yaygın olanlarıdır1,2. Erken
yaşlardan itibaren basit sağlıklı yaşam alışkanlıklarının (düzenli ve dengeli
beslenme, yeterli uyku, düzenli egzersiz ve sigara kullanımının önlenmesi) edinilmesi
kanser riskini önemli ölçüde azaltırken, erken tanı ve tedavi ile hastaların
yaşam süre ve kalitesi artmaktadır. Bu nedenle, herkesin kendisi ve diğer
insanların kanserden korunması ve toplumda kanser ile mücadelede yapabileceği
işler vardır; kanser konusundaki farkındalık ve destek arttıkça toplumlarda
kansere bağlı hastalık ve ölümlerin azalması mümkün olacaktır.
Dünya Kanser Günü ilk
kez 4 Şubat 2000'de Paris'te düzenlenen Yeni Binyıl İçin Dünya Kansere Karşı
Zirvesi'nde ortaya çıkmıştır. Paris Sözleşmesi araştırmayı teşvik etmeyi,
kanseri önlemeyi, hasta hizmetlerini iyileştirmeyi, farkındalığı artırmayı ve
küresel toplumu kansere karşı ilerleme kaydedecek şekilde harekete geçirmeyi
amaçlamış ve bunu vurgulamak üzere her yılın 4 Şubat gününün Dünya Kanser Günü olması kararlaştırılmıştır3.
Dünya Kanser Günü
teması 2019 yılında, 2021 yılına kadar sürecek 3 yıl boyunca, ‘’Yapıyorum, yapacağım’’ olarak
belirlenmiştir. ‘’Yapıyorum, yapacağım’’
teması kişileri sağlık savunuculuğu için harekete geçirici bir mesaj olarak
geleceği etkilemek için şu anda yapılan bireysel eylemin gücünü
vurgulamaktadır. 2019 yılında bu konuda 127 ülkede 947 aktivite yapılmış,
154 ülkede konu ile ilgili 15.810 haber yayınlanmış, #WorldCancerDay başlığı altında 741.936 sosyal medya paylaşımı
yapılmıştır4,5. 2020 yılı bu temanın desteklenmesi için planlanan
sürenin tam ortasında yer almaktadır ve 2019 yılı çalışmalarının artan ivme ile
devamını hedeflenmektedir.
HATIRLAYIN:
Tüm kanser
vakalarının %30-50'si önlenebilmektedir. Korunma, kanserle savaşta en uygun
maliyetli uzun vadeli stratejiyi sunar. Kanserin önlenmesi için kanser risk
etkenleriyle hem bireysel hem de toplumsal olarak mücadele etmek gerekmektedir.
Bu risk etkenleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir 2,6:
·
Tütün
kullanımı
·
Şişmanlık
(obezite) ve fazla kiloluluk
·
Düşük
miktarda meyve ve sebzenin tüketildiği sağlıksız beslenme
·
Alkol
kullanımı
·
Fizik
aktivite yapılmaması
·
Cinsel
yolla bulaşan HPV enfeksiyonu
·
Hepatit
ve diğer kanser yapıcı enfeksiyonlar (EBV vd.)
·
Çevre
kirliliği
·
İyonlaştırıcı
ve ultraviyole radyasyon
·
Katı
yakıtların kullanımına bağlı ev içi duman
·
İş
yerinde maruz kalınan kanser yapıcı kimyasal maddeler
Kanserle mücadelede önemli bir diğer alan erken tanı ve
tedavidir. Bu amaçla ülkemizde farklı tarama programları uygulanmaktadır.
Kadınlarda meme kanseri tarama programı kapsamında 40-69 yaş arası kadınlara 2
yılda bir mammografi çekilmekte; rahim ağzı kanseri tarama programı kapsamında
30-65 yaş aralığındaki kadınlardan 5 yılda bir smear alınmakta ve HPV-DNA testi
yapılmaktadır. Kolorektal kanser taramaları için 50-70 yaş aralığındaki erkek
ve kadınlara 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılmakta, 50-70 yaş arasında
10 yılda bir kolonoskopi önerilmektedir7. Kanser Erken Teşhis,
Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) aracılığıyla bu tarama programları ücretsiz
olarak yapılmaktadır.
Dünyada 2020 yılı
için Dünya Kanser Günü kapsamında toplamda 478 etkinlik planlanmaktadır, bu
etkinliklerden ülkemizde dört tanesi yer alacaktır: Türkiye Radyasyon
Onkolojisi Derneği tarafından 2 Şubat tarihinde Ankara Anıttepe’de Dünya Kanser
Günü için bisiklet sürme etkinliği, Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu
Derneği tarafından düzenlenen 4 Şubat tarihindeki basın toplantısı ve 5 Şubat
tarihinde Hacettepe Üniversitesinde Dünya Kanser Günü konferansı bu etkinlikler
arasındadır8.
Sağlıklı bir gelecek
için kanserle mücadele önemlidir.
En etkili mücadele
yöntemi korunmaktır.
Uygun ve sürekli
önlemler ile daha sağlıklı yarınlar mümkündür.
Kendiniz, diğer
insanlar ve yarınlar için
SİZ
bu konuda desteğe
hazır mısınız?
‘’Yapıyorum,
yapacağım’’
KAYNAKÇA: Özyürek D, Koçak A,
Çakır B. Dünya Kanser Günü. HÜTF Halk Sağlığı AD Toplum İçin Bilgilendirme
Serisi (2019/2020-27). [Internet] http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/
Erişim: 3.2.2020.
1 [İnternet]:
https://www.who.int/health-topics/cancer#tab=tab_1 Erişim Tarihi: 31.01.2020.
2 [İnternet]:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer Erişim Tarihi:
01.02.2020.
3 [İnternet] https://www.worldcancerday.org/
Erişim Tarihi: 31.01.2020.
4 [İnternet] 2019 Impact Report
https://www.worldcancerday.org/sites/default/files/2019-04/WCD19_ImpactReport_FA_English_Web.pdf
Erişim Tarihi: 31.01.2020.
5 [İnternet]
https://www.uicc.org/events/world-cancer-day-2020 Erişim Tarihi: 31.01.2020.
6 [İnternet]:
https://www.who.int/cancer/prevention/en/ Erişim Tarihi: 31.01.2020.
7 [İnternet]:
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari Erişim Tarihi: 31.01.2020.
8 [İnternet]:
https://www.worldcancerday.org/map-activities#!?viewall=on Erişim Tarihi:
31.01.2020.