COVİD-19 AŞILARI VE GEBELİK
Tüm dünyada COVID-19 nedeniyle artan anne ölümleri
tartışılmakta ve gebelikte aşılamanın sonuçları değerlendirilmektedir.
Ülkemizde ise; aşısız ya da tam aşılı olmayan gebe ölümlerinin son dönemde
fazlalaştığına dikkat çekmektedir.
Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan
daha fazla olmamakla birlikte, araştırmalar COVID-19’un gebelikte ölümcül
sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe
kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır.
Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi
hastalıkları olan kadınlarda yaşam kaybı riski daha yüksektir.
Gebelikte aşı uygulaması, bilimsel araştırmalara güvenlik
gerekçesiyle gebelerin dâhil edilmemesi ya da geç bir dönemde dâhil edilmesi
nedeniyle dikkatle ele alınması gereken bir konudur. 1 Eylül 2021 itibarıyla
İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, Norveç, Finlandiya, ABD, Kanada’yı içeren
34 ülkede, gebelere COVID-19 aşısı uygulanmaya başlanmıştır. Bu ülkelerde
gebelerin aşı olması bakanlık politikası olarak teşvik edilmektedir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı “Aşı Uygulanacak Gruplar” listesine göre yaş gruplarında sırası
gelen gebelere mRNA (Pfizer-BioNTech) ve inaktif virüs (Sinovac firmasına ait
CoronaVac aşısı) aşılarının uygulanabileceğini; aşının gebeliğin ilk üç ayında
uygulanmamasının tercih edildiğini ve emzirme döneminde COVID-19’u ağır geçirme
riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı
uygulanabileceğini önererek ayrıca bir güncellemeye gitmemiştir.
Mevcut verilerin ışığında; gebe kalmak isteyenlere,
gebelere, emziren annelere COVID-19 aşısı yaptırmanın ne kadar önemli olduğu
ortaya konmaktadır. Gebeleri, gebe kalmayı düşünenleri ve emzirenleri hem
kendilerini hem yakınlarını COVID-19'dan korumak için aşı olmaya davet
ediyorum.
1. COVID-19 gebeleri
nasıl etkiler?
Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan
daha fazla olmamakla birlikte araştırmalar, COVID-19’un gebelikte ölümcül
sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe
kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır.
Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi
hastalıkları olan kadınlarda risk daha da artmaktadır.
COVID-19 hastalığı olan kadınların bebeklerini erken
doğurma riski COVID-19 olmayan kadınlara göre 2 ila 3 kat daha fazladır. Kronik
rahatsızlığı olan gebe kadınlarda COVID-19'un ciddi komplikasyonlarına maruz
kalma riski daha yüksektir. COVID-19'lu gebeler, sağlıklı gebe kadınlara
kıyasla daha fazla erken doğum riski altındadır.
2. Gebeysem, gebe
kalmayı planlıyorsam veya şu anda emziriyorsam COVID-19 aşısı olabilir miyim?
Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ve ABD Hastalık Kontrol ve
Korunma Merkezi (CDC) özel bir sağlık sorunları olmadıkça, bir hekim tarafından
değerlendirildikten sonra gebe kalmayı planlayanlara, gebelere ve emzirenlere
COVID-19 aşılarının yapılmasını önermektedir.
CDC verilerine göre 23 Ağustos 2021 tarihine kadar ABD’de
153.400'den fazla gebe kadının az bir doz mRNA (Pfizer-BioNTech ve Moderna)
aşılarıyla İngiltere ve İskoçya’da da en az 66.000 gebenin COVID-19 aşılarıyla
aşılandığı ve ciddi bir yan etki kaydedilmediği bildirilmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) aşılamadan önce gebelik testi
gerekmediğini, aşılama nedeniyle gebeliğin ertelenmesini veya aşılama nedeniyle
gebeliğin sonlandırılmasını önermemektedir; yine DSÖ, diğer yetişkinlerde
olduğu gibi emziren kadınlarda COVID-19 aşısı önermekte ve aşılamadan sonra
emzirmenin kesilmesini önermemektedir.
Gebelik, bağışıklık sistemini baskılar ve kalp-solunum
sistemlerine ek yük bindirir; bu nedenle anneyi enfeksiyona karşı korumak
birincil faydadır. Veriler, bir COVID-19 aşısı olmanın faydalarının gebelik
sırasında aşılamanın bilinen veya potansiyel risklerinden daha ağır bastığını
göstermektedir. Aşılama, yoğun bakım ve erken doğum dâhil olmak üzere hem kadınlar
hem de bebekler için gebelikte bilinen COVID-19 risklerine karşı korunmanın en
iyi yoludur. Nitekim COVID-19 ile ciddi şekilde hastalanan gebe
kadınların büyük çoğunluğu aşısızdır.
3. Gebelikte ne zaman
aşı yaptırmalıyım?
Gebeliğin ilk üç ayı düşük açısından risklidir ve
kadınların %11-16’sında görülür. Bu nedenle gebelikte bağışıklama bazı
ülkelerde 12. hafta sonrasında yapılmaktadır.
COVID-19 aşıları gebe kadınlarda daha sonraki
gebeliklerinde geçirebilecekleri ağır COVID-19 hastalığına karşı en iyi
korumayı sağlar. COVID-19 aşısının ilk dozu iyi bir koruma sağlayacaktır; ancak
virüsün delta varyantına karşı bağışıklık sağlamak için en az iki doz
gerektiği, gebelikte yaş, kronik hastalık vb ek riskleri olan gebelerde ikinci
dozun daha önem kazandığına dikkat çekilmektedir.
4. COVID-19 aşısı
doğurganlığımı etkiler mi?
Hayır, COVID-19 aşısının kadınlarda veya erkeklerde
doğurganlık sorunlarına neden olduğuna, plasenta ve fetüse zarar vereceğine
dair hiçbir kanıt yoktur. Gebe kalmaya çalışan kadınlar mevcut COVID-19
aşılarıyla aşılanabilir aşıyı tamamladıktan sonra da hamileliği geciktirmek
için hiçbir neden yoktur.
5. COVID-19 aşısının
gebe iken aşılanmış kadınların bebekleri üzerindeki etkisi hakkında ne
biliniyor?
COVID-19 aşıları yeni aşılar olduğu için gebelikte
COVID-19 aşısı olan kadınların bebekleri üzerindeki uzun vadeli etkileri
hakkında henüz bir çalışma yoktur, ancak COVID-19 aşıları “canlı” aşılar
olmadığından, insanda enfeksiyona neden olamazlar. Üstelik diğer canlı olmayan
aşılar, gebelikte uzun yıllardır herhangi bir güvenlik endişesi olmaksızın
kadınlara verilmektedir. 40.000’den fazla gebe kadının yer aldığı altı ayrı
çalışmada aşı olmanın, gebe kadınlarda düşük, erken doğum, ölü doğum ve
bebeklerde konjenital anomali riskini artırmadığını göstermiştir.
6. Emzirirken COVID-19
aşısı olabilir miyim?
COVID-19 aşıları canlı virüs içermediğinden bebek için
risk oluşturması beklenmez. COVID-19 aşısı gebeler ve bebekler dahil olmak
üzere hiç kimseyi COVID-19 ile hasta edemez, aşılar vücutta çoğalabilen canlı
organizmalar içermediğinden anne karnındaki bebeğe bulaşamaz. Erken veriler
gebelik sırasında bir mRNA COVID-19 aşısı olmanın enfeksiyon riskini
azalttığını göstermektedir. Koronavirüs aşısı olduysanız emzirmeyi ertelemenize
veya kesmenize gerek yoktur.
7. Tüp bebek tedavisi
sürecinde aşı yaptırabilir miyim?
Evet, tüp bebek tedavisi sırasında COVID-19 aşısı
yaptırabilirsiniz. Sağlık ekibiniz, durumunuz için en iyi zaman hakkında size
tavsiyede bulunacaktır. Bu süreçte aşı yaptırırsanız, kendinizi ve bebeğinizi
gebelikte COVID-19 enfeksiyonunun etkilerinden korumaya yardımcı olabilirsiniz.
8. COVID-19 aşılarının
yan etkileri nelerdir ve aşıya karşı bir reaksiyon gelişirse ne yapmalıdır?
Gebe aşılamalarından sonra gebe olmayanlardan
farklı yan etkiler bildirilmemiştir. Genel olarak aşıların yan etkileri
hafiftir ve uzun sürmez. Aşıdan sonraki ilk iki günde en çok görülen yan
etkiler; yorgunluk, ağrı, titreme ve enjeksiyon yapılan kolda ağrı veya
hassasiyettir. Gebe olmayan bireylerde COVID-19 aşılarının bir veya iki gün
süren ateş veya kas ağrısı gibi hafif ve kısa süreli yan etkileri olduğu
bilinmektedir. Alerjik reaksiyon veya pıhtılaşma sorunları gibi ciddi yan
etkiler çok nadirdir. Ayrıca grip benzeri semptomlar olabilir. Daha fazla
tavsiye için aile hekimine veya kadın hastalıkları ve doğum uzmanı bir hekime
danışılmalıdır.
Op. Dr. Metin ŞENTÜRK
Kastamonu Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
